Việt Nam làm chủ nhiều công nghệ sinh học tiên tiến trong nông nghiệp

Từ những phòng thí nghiệm trong nước, Việt Nam đang dần làm chủ nhiều công nghệ sinh học tiên tiến, tiến gần hơn đến mục tiêu hình thành nền công nghiệp sinh học trong nông nghiệp.

Thành tựu bước đầu về công nghiệp sinh học

Sau 5 năm triển khai, Đề án phát triển công nghiệp sinh học ngành nông nghiệp giai đoạn 2021-2025 đã đạt được những kết quả bước đầu đáng ghi nhận, bao phủ hầu khắp các lĩnh vực của ngành, từ trồng trọt đến chăn nuôi-thú y, thủy sản.

Theo báo cáo của Vụ Khoa học và Công nghệ (Bô Nông nghiệp và Môi trường), trong lĩnh vực trồng trọt, các nhà khoa học Việt Nam đã làm chủ nhiều kỹ thuật tiên tiến như chỉnh sửa gen CRISPR/Cas9, nhân giống mô tế bào, đột biến định hướng, tạo nền tảng cho việc lai tạo các giống cây trồng có khả năng thích ứng cao. Hàng loạt giống lúa chịu mặn, kháng rầy nâu và bệnh đạo ôn đã được phát triển, cùng với 10 dòng ngô và đậu tương chuyển gen thế hệ đầu đang được khảo nghiệm.

Đặc biệt, 4 giống hoa lan hồ điệp và hoàng thảo do các viện nghiên cứu trong nước lai tạo đã được công bố lưu hành, cung ứng hơn 2 triệu cây thương phẩm ra thị trường, góp phần mở rộng lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao.

Trong lâm nghiệp, hơn 4 triệu cây keo và bạch đàn tam bội đạt chuẩn quốc gia đã được sản xuất; đồng thời, 4 dòng bạch đàn lai chuyển gen cho sinh trưởng nhanh, sợi gỗ dài đã mở ra hướng phát triển mới cho công nghiệp giấy và nhiên liệu sinh học.

Ở lĩnh vực chăn nuôi - thú y, Việt Nam đã nhân bản thành công giống lợn Ỉ quý hiếm với 14 cá thể cái nhân bản, đồng thời sản xuất nhiều chế phẩm phòng trị bệnh trên lợn và gia cầm.

Trong thủy sản, dòng cá tra G5 và 10.000 cá hậu bị đã được chọn tạo; nhiều chế phẩm sinh học xử lý môi trường nuôi tôm và sản phẩm sinh học từ rong biển, cua, ghẹ được thương mại hóa, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm thủy sản Việt Nam.

“Những kết quả này không chỉ minh chứng cho năng lực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo của Việt Nam, mà còn cho thấy sự chuyển dịch mạnh mẽ từ “nghiên cứu trong phòng thí nghiệm” sang “sản xuất ứng dụng quy mô công nghiệp”, từng bước hình thành chuỗi giá trị công nghiệp sinh học nông nghiệp hoàn chỉnh”, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh tại Hội nghị “Sơ kết, đánh giá tình hình triển khai Đề án phát triển công nghiệp sinh học ngành nông nghiệp giai đoạn 2021-2025, định hướng 2026-2030”.

Trong bối cảnh thị trường công nghệ sinh học toàn cầu dự kiến đạt 5,71 nghìn tỷ USD vào năm 2034, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) 13,9%, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá dư địa phát triển công nghệ sinh học trong nông nghiệp còn rất lớn, ở cả ba lĩnh vực gồm thao tác gen, mô phôi tế bào và vi sinh vật.

Hội nghị “Sơ kết, đánh giá tình hình triển khai Đề án phát triển công nghiệp sinh học ngành nông nghiệp giai đoạn 2021-2025, định hướng 2026-2030” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức.

Đến thời kỳ “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm”

Báo cáo tại hội nghị PGS.TS. Nguyễn Hữu Ninh, Phó vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ cho biết công nghiệp sinh học được xác định là ngành mũi nhọn của nông nghiệp Việt Nam giai đoạn 2026-2030.

Để triển khai Đề án phát triển công nghiệp sinh học ngành nông nghiệp giai đoạn 2026-2030, toàn ngành đặt mục tiêu tập trung đầu tư vào các công nghệ lõi như chỉnh sửa gen, nhân bản tế bào, protein tái tổ hợp và enzyme sinh học - những lĩnh vực có khả năng tạo ra đột phá về năng suất, chất lượng và giá trị sản phẩm. Ngành cũng sẽ đẩy mạnh hợp tác công - tư, thu hút đầu tư quốc tế vào các lĩnh vực có tiềm năng lớn như vaccine thú y, phân bón sinh học, chế phẩm vi sinh…

Riêng trong lĩnh vực trồng trọt, GS.TS Lê Huy Hàm, nguyên Viện trưởng Viện Di truyền Nông nghiệp Việt Nam, góp ý Việt Nam cần xây dựng hệ thống quy định quản lý công nghệ chỉnh sửa gen. Như trên thế giới, một số nước đã thông qua không hạn chế đối với công nghệ chỉnh sửa gen (Mỹ, Nhật Bản, Australia…) trong khi một số nước thông qua tùy từng trường hợp, một số đang tranh luận và có những nước thì chưa có quy chế (bao gồm cả Việt Nam).

Đặc biệt, GS Hàm lưu ý nếu phát triển cây trồng chỉnh sửa gen, Việt Nam cần chọn cây trồng phù hợp, tránh cây trồng xuất khẩu vì một số nước có quan điểm cấm hay hạn chế cây trồng và sản phẩm cây trồng chỉnh sửa gen, như Bolivia, New Zealand, Mexico hay Peru.

Dù công nghệ sinh học trong nông nghiệp đã bước đầu đạt thành tựu song để chuyển sang nền công nghiệp sinh học trong giai đoạn 2026-2030, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trưởng Phùng Đức Tiến yêu cầu toàn ngành cần đi vào quá trình cụ thể hóa, nhấn mạnh vào yếu tố “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ tiến độ, đặc biệt, rõ kết quả”. Trong đó ông đề cao việc kết quả nghiên cứu cần đưa vào sản xuất, cần xác định rõ hiệu quả mang lại cho tăng trưởng và xuất khẩu.

Liên quan đến vấn đề đầu tư công nghệ, thứ trưởng nhiều lần đề cập toàn ngành nông nghiệp đã vượt qua giai đoạn khó khăn, “không thiếu vốn”, nhưng vấn đề là cần cụ thể hóa theo từng đề án, tránh chồng chéo lãng phí. Ông gợi ý cần phối hợp giữa các viện, tổ chức nghiên cứu để đạt hiệu quả tổng thể; các nghiên cứu cần đi theo chuỗi sản phẩm bởi “cứ nhỏ lẻ, riêng biệt thì không bao giờ tạo ra sức mạnh”.

“Giai đoạn 2021-2025 đã ghi nhận kết quả bước đầu của công nghiệp sinh học, là thời kỳ tiền khởi động cho công nghiệp sinh học. Tuy nhiên, chúng ta cần mổ xẻ sâu sắc hơn các giải pháp, chiến lược. Chúng ta nói sẽ phát triển ngang khu vực, ngang quốc tế nhưng ngang cái gì, các nhà khoa học, viện, trường, các doanh nghiệp cần xác định rõ”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến kết luận.

Nhung Bùi

Nguồn: https://baodautu.vn/viet-nam-lam-chu-nhieu-cong-nghe-sinh-hoc-tien-tien-trong-nong-nghiep-d429968.html